Soorten gezichtsherkenning
Gezichtsherkenning wordt inmiddels op tal van gebieden en manieren ingezet. Het wordt gebruikt op persoonlijke apparaten als iPhones, gemeenten maken gebruik van beveiligingscamera's met gezichtsherkenning en onlinefoto's worden verzameld en geïdentificeerd. Dat kan om verschillende redenen handig zijn. Zo kan gezichtsherkenning worden gebruikt om uw telefoon mee te ontgrendelen of om mensen op een Facebook-foto te taggen. De politie kan er verdachten mee identificeren. Het kan ook zijn dat al deze verschillende toepassingen met elkaar samenhangen.
Sociale media of het einde van de privacy
Gezichtsherkenning wordt grotendeels mogelijk gemaakt door de bereidheid van gewone mensen om hun digitale gelijkenissen op internet te gooien. Zo kan iedereen in principe worden opgezocht met een zoekmachine. Misschien hebt u een LinkedIn- of Facebook-profiel waarvoor u uw echte naam gebruikt. Zo kan iemand u vinden via Google. Maar de technologische mogelijkheden om een gezicht op een intelligente manier te scannen, zijn de laatste tijd sterk verbeterd. Mensen hebben deze technologie ongemerkt gevoed – met miljoenen foto's van hun gezichten vanuit de meest flatterende hoeken. Daardoor is een database ontstaan waaruit de technologie kan leren en verbeteren. En hoe meer kanten van een gezicht in beeld zijn gebracht, hoe makkelijker de persoon kan worden geïdentificeerd. Net als deepfakevideo's – waarbij een gezicht digitaal overtuigend op een nieuw lichaam kan worden gemonteerd of iemand tekst in de mond kan worden gelegd – is de opkomst van gezichtsherkenning de zoveelste manier waarop uw gezicht even goed in kaart wordt gebracht als het centrum van Amsterdam.
Om nog maar te zwijgen van Deep Face, de gezichtsherkenningstechnologie die Facebook heeft ontwikkeld, die al sinds 2015 bestaat. Met die technologie kunnen gebruikers onbekende mensen in hun foto's taggen, naar verluidt met een nauwkeurigheid van 97,35%.
Maar hoewel Facebook er geen problemen mee heeft dat mensen kunnen worden geïdentificeerd aan de hand van foto's die zijn geüpload op hun eigen site, maakt het bedrijf er kennelijk bezwaar tegen dat andere bedrijven dat ook doen.
Wanneer bedrijven aan de haal gaan met uw foto's
De start-up Clearview, die zo vaak in het nieuws is de laatste tijd, heeft een app voor gezichtsherkenning ontwikkeld die op dit moment alleen beschikbaar is voor wetshandhavingsdoeleinden. Het bedrijf beweert meer dan drie miljard foto's te hebben verzameld van Facebook, YouTube en miljoenen andere websites. Er wordt heftig gediscussieerd over de vraag of dat illegaal is. Intussen maken honderden wetshandhavingsinstanties, waaronder de FBI, dankbaar gebruik van de technologie van Clearview om verdachten te identificeren en op te sporen. Twitter, Facebook en LinkedIn vechten terug en eisen dat Clearview zijn praktijken staakt. Clearview doet een beroep op de vrijheid van meningsuiting. Het bedrijf beweert dat het niet veel meer doet dan het doorzoeken van internet, iets wat Google ook doet. En de strijd gaat voort.
De drijfveren van Clearview zijn op zijn best vaag, maar het bedrijf lijkt zich toe te leggen op het ondersteunen van wetshandhaving, ook in autoritaire staten met slechte papieren op het gebied van de mensenrechten.
Ook de nauwkeurigheid van gezichtsherkenningstechnologie is dubieus. Clearview beweert dat zijn software een duizelingwekkende nauwkeurigheidsgraad van 100% bereikt en dat heeft veel stof doen opwaaien. De gezichtsherkenningssoftware van Amazon daarentegen (met de briljante naam Rekognition), die ook wordt gebruikt door wetshandhavingsinstanties, bleek bij een test 28 leden van het Amerikaanse Congres ten onrechte aan te merken als mensen die zouden zijn aangehouden voor misdrijven. Daarnaast is bij mensen met een donkere huidskleur vaker sprake van valse herkenning. Uiteindelijk zal de wetgever wel zegevieren, maar tot die tijd blijft de technologie met de dubieuze nauwkeurigheid zijn problematische werk doen.
Juridische lappendeken
De regulering van technologie verloopt tot nu toe erg stroef en een mogelijke wet op het gebied van gezichtsherkenning zal daarop geen uitzondering vormen. In de Verenigde Staten wordt de strijd om gezichtsherkenningstechnologie op lokaal niveau uitgevochten. Neem bijvoorbeeld San Francisco. Daar werd gezichtsherkenning in mei 2019 verboden, dat wil zeggen: het gebruik ervan bij surveillance door de politie en overheidsinstanties. De stad kwam vervolgens in de problemen met het Face ID-systeem van Apple. Dat wordt in plaats van een toegangscode gebruikt om persoonlijke apparaten te ontgrendelen en is aanwezig op het merendeel van Apples nieuwste telefoons.
De Europese Unie, die niet lang geleden een vijfjarig verbod op de technologie overwoog om de invloed ervan te kunnen inschatten, heeft onlangs besloten dat de lidstaten hun eigen regels moeten bepalen op dit gebied. Verdeeldheid troef.
Ook universiteiten verschillen van mening over de technologie. Sommige universiteiten maken er al gebruik van omdat ze denken daarmee de veiligheid rond de campus en in studentenhuizen te kunnen vergroten. Andere wijzen het gebruik ervan af, en nog weer andere universiteiten gebruiken het nog niet, maar hebben wel belangstelling.
De vrees voor gezichtsherkenningstechnologie wordt duidelijk ingegeven door dystopische connotaties. En de privacy zoals we die kennen loopt inderdaad gevaar. De paranoia rondom gezichtsherkenning heeft al een “remmend effect” op het dagelijkse openbare leven. Daar zit hem de kneep: ondanks de goede bedoelingen is gezichtsherkenning een stap verder richting een verstikkend autoritair systeem.
Gezichtsherkenning in China
Wie wil weten hoe de toekomst van gezichtsherkenning eruitziet, moet eens kijken naar wat er in China gebeurt. Gezichtsherkenning en andere vormen van surveillance zijn al zo diep doorgedrongen in de Chinese maatschappij dat mensen er amper nog over nadenken. Het is onopvallend aanwezig in sommige winkels, in hotels en op stations, waar klanten bewust gebruikmaken van apparaten met gezichtsherkenningstechnologie. In december 2019 werd een maatregel van kracht die nieuwe gebruikers van mobiele telefoons verplicht een gezichtsscan te ondergaan, zogenaamd om telefoondiefstal te voorkomen. Hoewel sommigen daar voorstander van zijn, vrezen veel Chinezen toch dat er door de maatregel nog maar weinig van hun privacy overblijft.
Meer dan u op het eerste oog zou denken
Zoals de meeste technologie biedt ook gezichtsherkenning voordelen. Zo vergroot het het gebruiksgemak en komt het de misdaadbestrijding ten goede. Helaas hebben we, als gezichtsherkenning het eenmaal overneemt, nog maar weinig in te brengen over de toepassing ervan. Bij apps kun je je nog vastklampen aan het idee dat de opt-in-/opt-out-regeling nog een beetje privacybescherming biedt. Als gezichtsherkenning onderdeel wordt van het dagelijks leven is er geen redelijke opt-out-mogelijkheid. Je zou daartegen kunnen inbrengen dat gezichtsherkenning, als het goed is, veiliger is dan een gewoon wachtwoord, maar áls de technologie wordt gekraakt, zit u wel in de nesten. Een wachtwoord kunt u wijzigen, maar met uw gezicht ligt dat een stuk lastiger.
