Net iets te toevallig?
“Ik klaagde tegen mijn vrouw dat ik rugpijn had van ons oude bed en de volgende dag stonden er advertenties voor matrassen op Facebook.”
“Ik vertelde mijn collega dat ik op reis wilde en 'hatsiekiedee', advertenties voor vluchten.”
“Ik had het er met iemand over dat Cady Heron een legerbroek en slippers droeg. En toen kreeg ik reclame voor legerbroeken en slippers te zien.”
Het internet staat vol met dergelijke verhalen. Als je er maar genoeg leest, krijg je vanzelf het idee dat Facebook ons wel degelijk afluistert via onze telefoon. Hoe kan er anders reclame worden weergegeven voor onderwerpen die wij bespreken?
Is het allemaal puur toeval, zijn mensen paranoïde of is er sprake van grootschalige privacyschendingen?
Het officiële beleid van Facebook
Hoe u er ook over denkt: Facebook heeft al heel vaak verklaard dat het absoluut, 100% zeker, geen gebruikers afluistert via de telefoon. U mag zelf bepalen of u waarde aan deze woorden hecht. Tenslotte beleeft Facebook het ene na het andere schandaal wat betreft gegevenslekken en privacyproblemen. De meeste beveiligingsexperts denken echter om meerdere redenen dat Facebook ons niet afluistert.
Is het technologisch gezien mogelijk?
Antonio García Martínez, voormalig hoofd van de Facebook-afdeling voor gerichte advertenties, heeft een artikel gepubliceerd waarin hij dit idee probeert te weerleggen. Zijn voornaamste argument komt er op neer dat deze manier van afluisteren om verschillende redenen technologisch gezien niet mogelijk is voor Facebook.
Allereerst kan Facebook onze gesprekken pas afluisteren en voor gerichte advertenties gebruiken als het bedrijf voortdurend alles opneemt. Dat vergt een extreem grote hoeveelheid gegevensopslag, waarover Facebook niet beschikt. Onderzoekers aan Northeastern University hebben dit getest en hebben geen bewijs gevonden dat de Facebook-app audiogegevens doorgeeft. Dat wil zeggen dat de app geen audiogegevens naar het bedrijf stuurt die voor reclamedoeleinden kunnen worden gebruikt.
Daarnaast is de menselijke spraak ongelooflijk complex. Het is moeilijk te geloven dat Facebook een programma heeft ontwikkeld waarmee onze taal nauwkeurig kan worden geanalyseerd, sarcasme, metaforen en spreektaal kunnen worden uitgefilterd en precies kan worden bepaald wat we willen om vervolgens de juiste advertentie aan te bieden.
Welke verklaringen zijn er nog meer?
Hoewel we niet denken dat Facebook meeluistert met alles wat u zegt, voelt het zeker unheimisch om een advertentie te zien over een willekeurig of ongebruikelijk onderwerp dat u kort daarvoor hebt besproken. Wat zit er dan achter dit griezelige toeval?
U hebt de advertentie eerder ergens gezien
Het is mogelijk dat u de advertentie vóór uw gesprek al had gezien. U hebt bijvoorbeeld ergens reclame voor gezien (tussen de vele advertenties die op internet rondzwerven), maar was zich daar niet echt van bewust. Misschien was het een advertentie voor een bepaalde vakantiebestemming. Later brengt iets anders u op het idee om een reis te maken (het is bijvoorbeeld een zonnige dag) en u bespreekt dit vervolgens met een collega. Daarna ziet u dezelfde reclame voor vakantiebestemmingen opnieuw en denkt u (ten onrechte) dat dit door het gesprek komt.
Voorkeur voor bevestiging
Voorkeur voor bevestiging of information bias is een (extreem vaak voorkomende) psychologische vuistregel. Uitgangspunt hierbij is dat we onze eigen gedachten liever bevestigd zien dan dat we informatie onbevooroordeeld bekijken. We praten vaak over producten of diensten en 99% van de tijd zien we direct daarna géén gerelateerde advertentie. Maar die 1% van de tijd dat we wel een gerelateerde advertentie zien, beschouwen we als 'bewijs', omdat we onbewust op zoek zijn naar informatie die onze bestaande vooronderstelling ondersteunt.
Het is puur toeval
Wanneer we een advertentie zien die naar een eerder gesprek verwijst, valt dat eerder op. Al die keren dat het niet gebeurt, lopen minder in het oog.
Facebook toont advertenties voor onderwerpen waarop uw vrienden zoeken
Facebook houdt ook bij wie u kent. Dat is waardevolle informatie. Het bedrijf houdt bij wie uw echte vrienden zijn (en weet ongetwijfeld met wie van de honderden of duizenden 'vrienden' in de app u het meest omgaat). Aan de hand van de interesses van uw vrienden (voor evenementen, producten of ideeën) komt Facebook met suggesties voor u. Als u een product dus persoonlijk met een vriend bespreekt en deze daarna hierop zoekt, kan dat ertoe leiden dat u 'griezelige' advertenties krijgt voorgeschoteld voor iets waarop u nooit hebt gezocht.
Facebook weet zoveel over ons dat het ons niet hoeft af te luisteren
Een van de belangrijkste redenen waarom wij denken dat Facebook ons niet afluistert, is dat het bedrijf dit gewoonweg niet hoeft te doen. Facebook heeft al uw gegevens al.
Facebook is in de eerste plaats ontwikkeld als datamijn. Als gebruikers voeren we duizenden stukjes persoonlijke informatie in de app in: wie onze vrienden en familieleden zijn, waarin we geïnteresseerd zijn, waar we naartoe gaan, welke boeken en films we leuk vinden, foto's van anderen met wie we tijd doorbrengen en waar we mee bezig zijn, statusupdates, wanneer we op reis zijn, waar we winkelen en ga zo maar door.
Maar Facebook weet vooral heel veel over uw onlinegedragingen, ook buiten de Facebook-site om. Weet u nog wie Antonio García Martínez is die hierboven wordt genoemd? Hij is de bedenker van de Facebook-pixel. Dit is een innovatieve volgtechnologie waarmee adverteerders u op internet kunnen volgen. Het maakt daarbij niet uit of u op dat moment bij Facebook bent aangemeld. Op miljoenen websites staat deze pixel. Met dit stukje programmacode worden allerlei gegevens geregistreerd, bijvoorbeeld welke websites u bezoekt, wat u online koopt en wat u overweegt te kopen maar vervolgens niet doet. Hierdoor kan Facebook een extreem gedetailleerd profiel over u samenstellen en kunnen adverteerders hun pijlen weer op u richten. Dat wil zeggen dat ze u reclame kunnen voorschotelen voor producten die u uiteindelijk toch niet hebt gekocht.
Maar er speelt meer mee. Facebook heeft ook heel veel offline-informatie over u. Tot 2018 kocht Facebook informatie van datahandelaren (zoals Equifax, weet u nog?), bijvoorbeeld hoeveel u verdient, wat uw burgerlijke staat is, in wat voor huis u woont, wat uw kredietwaardigheid is, of u ooit betrokken bent geweest bij een rechtszaak en nog veel meer privacygevoelige informatie. Deze databedrijven verzorgen daarnaast loyaliteitsprogramma's voor winkels. Ze weten dus zelfs wat u koopt in de supermarkt of bij de drogist.
Met behulp van de algoritmen van Facebook worden alle bovengenoemde gegevens gebundeld. Daarmee beschikt Facebook over alle informatie die het nodig heeft en zo kan het bedrijf onder meer beangstigend nauwkeurig de toekomst voorspellen. Facebook weet zoveel dat het probleemloos kan inschatten wat we gaan doen, waar we naartoe gaan en wat we waarschijnlijk nodig hebben en willen kopen.
Is het erg dat Facebook zoveel weet?
Dat Facebook ons waarschijnlijk niet afluistert via onze telefoon, wil niet zeggen dat het bedrijf ons niet bespioneert. Dit kan tot grote problemen leiden. Op persoonlijk vlak kent Facebook alle intieme details van ons leven. Op die manier verdient het bedrijf jaarlijks miljarden dollars aan ons. Wanneer er gegevens uitlekken, zoals bij het schandaal met Cambridge Analytica, kan dit enorme maatschappelijke gevolgen hebben. Cambridge Analytica, een particulier bedrijf, verzamelde op grote schaal Facebook-gegevens en gebruikte deze vervolgens om belangrijke wereldwijde gebeurtenissen te beïnvloeden, zoals de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de brexit in 2016.
Wat kunt u doen?
Er is een manier om te voorkomen dat Facebook zo beangstigend veel informatie over u verzamelt: gebruik het niet meer. Voor velen van ons is dat echter geen realistische optie. Als u Facebook gebruikt om met familieleden te communiceren of contact te onderhouden met verre vrienden, zult u de service waarschijnlijk niet volledig gedag willen zeggen. Bovendien verzamelt Facebook schaduwprofielen van mensen die niet eens gebruikmaken van de app. U kunt dus waarschijnlijk niet helemaal aan deze kolos ontsnappen, tenzij u volledig stopt met internet (ja, dacht het niet). Wel kunt u de hoeveelheid informatie die Facebook over u verzamelt beperken.
Schakel toestemming voor gebruik van de microfoon en locatie uit
Zoals gezegd luistert Facebook u waarschijnlijk niet af via de microfoon. Maar als u er zich beter door voelt, kunt u het gebruik van de microfoon door de app uitschakelen. Ga naar Instellingen op uw telefoon en ga naar App-machtigingen. Zoek Microfoon en zet deze functie uit voor zowel Facebook als Facebook Messenger. Dit kan ertoe leiden dat bepaalde functies niet goed meer werken, zoals het rechtstreeks opnemen van videobeelden in Facebook. Schakel daarnaast in de instellingen de functie Locatie uit, zodat Facebook de fysieke locatie van uw apparaat niet kan volgen.
Pas uw privacyinstellingen aan
Ga in de Facebook-app naar Instellingen, Advertenties en Advertentie-instellingen. Daar vindt u enkele opties.
-
Zet de optie 'Advertenties op basis van gegevens van partners' (d.w.z. gegevens die adverteerders over uw activiteiten buiten Facebook om verstrekken) op Niet toegestaan.
-
Zet ook de optie 'Advertenties op basis van je activiteit in producten van Facebook-bedrijven die je buiten producten van Facebook te zien krijgt' (d.w.z. dat uw gegevens worden gebruikt om advertenties weer te geven op websites en in apps op apparaten als computers, mobiele telefoons en tv's met internetverbinding) op Niet toegestaan.
-
Zet de optie 'Advertenties die je sociale acties bevatten' (d.w.z. dat uw vrienden advertenties te zien krijgen aan de hand van door u ondernomen acties, zoals het leuk vinden van een pagina of het delen van een bericht) op Niemand.
Op deze pagina kunt u ook op Je gegevens klikken om te zien in welke categorieën Facebook u heeft ingedeeld voor adverteerders.
-
Onder 'Over jou' kunt u aangeven of u bepaalde informatie die adverteerders kunnen gebruiken om u te bereiken wilt delen of verbergen (zoals uw relatiestatus, werkgever en opleiding). Klik op de blauwe knop aan de rechterkant om de opties te verbergen.
-
Onder 'Je categorieën' ziet u meer manieren waarop Facebook u kan identificeren (zoals 'Onlangs mobile netwerk of apparaat gewijzigd' en 'Wifi-gebruikers'). Klik op het kruisje rechts in het vak om elke categorie te verwijderen.
U kunt in 'Instellingen' ook naar Apps en websites gaan. Hier worden alle apps weergegeven waarbij u zich via Facebook hebt aangemeld (in plaats van een unieke gebruikersnaam en wachtwoord op te geven). Het zal u verbazen bij hoeveel externe apps u nog steeds bent aangemeld. Hier kunt u deze apps verwijderen of de toegang ervan tot uw gegevens beperken.
Communiceer op een meer vertrouwelijke manier met vrienden en familie
Facebook beweert de inhoud van berichten die u via Messenger verstuurt niet voor reclamedoeleinden te gebruiken, maar het bedrijf kan wel degelijk uw chatberichten lezen. Alles in aanmerking genomen kan het verstandig zijn berichten op een meer vertrouwelijke manier te versturen. Bovendien kunt u uiteraard niet met Facebook Messenger bellen als u de toegang tot de microfoon in de app uitschakelt. Lees onze handleiding om te zien hoe u berichten zo vertrouwelijk mogelijk kunt versturen.
Gebruik antitrackingsoftware
Gebruik antitrackingsoftware om ervoor te zorgen dat de Facebook-pixel u niet volgt op internet. Kies een programma dat traceerpogingen blokkeert, aangeeft welke websites u op internet volgen (hint: Facebook is niet de enige die dat doet) en voorkomt dat bedrijven u gerichte advertenties kunnen tonen of hun prijzen kunnen verhogen voor artikelen waarop u hebt gezocht, zoals vliegtickets. Het toeval wil dat wij daar het ideale programma voor hebben!
We hopen dat u iets hebt geleerd over de enorme hoeveelheid persoonlijke informatie die Facebook over u heeft en hoe u daar paal en perk aan kunt stellen, of u nu wel of niet gelooft dat dhr. Zuckerberg meeluistert met uw privégesprekken. Hoewel het internet bol staat van de verhalen van mensen die klagen dat Facebook ze afluistert, zijn de meeste mopperaars nog niet zover dat ze het 'boek' kunnen sluiten. Als u de app blijft gebruiken (wij vellen daar geen oordeel over), moet u er in ieder geval voor zorgen dat uw persoonlijke informatie beter wordt beschermd.
